Mobbing : Sosyal Kabadayılık

Son dönemlerde iş sahalarında sık sık karşılaştığımız Mobbing sorunu gün geçtikçe daha fazla örnekleriyle karşımıza çıkıyor. Kaynaklara baktığımızda, Mobbing “psikolojik baskı” olarak tanımlanıyor. Diğer bir tanımıyla da, bir grup insanın başka bir kimseye veya başka bir gruba sosyal kabadayılık yapması.

İHABER/Tuğçe Güngören

Duygusal bir saldırı olan Mobbing, yaş ve cinsiyet ayrımı gözetmeden taciz yoluyla ve psikolojik rahatsızlık verme yoluyla da yapılıyor. Buradaki amaç kişiyi iş yaşamından dışlamak. Uzmanlar tarafından yapılan araştırmalarda psiklojik baskı genelde kadınlar üzerinde uygulanıyor. Bizde bu konuyu ayrıntılı ele almak adına Mobbing ile Mücadele Derneği İstanbul temsilcisi Avukat Aslı Çokgüler Işıkal’a Mobbing konusundaki sorularımızı yönelttik.

Sizce Mobbing Nedir?

Işıkal, Kaynaklardaki anlama bakarsak iş yerlerinde görülen sistemli ve düzeli şekilde görülen psikolojik baskı olarak yer alıyor. Ama biz bunu genelde şu şekilde yorumluyoruz; Bir veya birden fazla kişinin kendi kurallarını başkasına kabul ettirmesi. Bu tanıma örnek verirsek; Bir şirketteki çalışanların mesai bitiş saati 6 ise, yönetici daha geç çıkmalarını istiyordur. Yönetici burada egosunu tatmin ediyordur. Olayların sistemle ve düzenle yapılması da Mobbing’e giriyor.

Yaptığımız araştırmalarda mobbing uygulamasını özellikle kadınlar üzerinde gerçekleştiğini gördük, bunun nedeni nedir?

Mobbing’in Kadınlarda yoğunlukla uygulanma nedeni toplumsal baskıdır. Kadınlar toplumda en zayıf halka olarak görülüyor. Kadınların birçoğu boşandığı zaman bunu saklamayı tercih ediyor veya sürükleniyor. Toplumumuz da dul, 30-35 yaş arası ve yalnız yaşayan bayanlarda psikojik baskıya uğrama oranları çok daha fazladır. Kadın gündelik yaşantısında nasıl eziliyorsa mobbing konusunda bu durum böyledir. Etnik kökeni farklı olan kadınlar genelde kendi çevrelerinin olduğu ortamda çalışmak istiyorlar amaç etnik kimliğe maruz kalıp Mobbing’e uğramamak. Ülkemizde göçmen bayanlarında çok fazla baskıya uğradığı verilerimiz arasında.

Mobbing’i uygulayan veya mobbinge maruz kalan kişilerin özellikleri nelerdir?

Mobbing mağdurlarının özelliklerine de bakarsak; Çalışkan, hırslı,    Başarı odaklı, İçe dönük,  İtaatkar,   Alçakgönüllü,   Çekingen, Gelenekçi,    Öz değere yönelik şüpheleri olan, Korumacı ebeveyn gibi özelliklere sahip kişlerdir.

Mobbing uygulayanların genel kişilik özellikleri ne baktığımız da ise:

Katı bir süper ego,  Obsesif yapılanma,    Sadonazohistik ihtiyaçlar    Narsistik ihtiyaçlar     Antisosyal kişilik özellikleri  Özdeğeri sosyal karşılaştırmalara dayandıran, Saldırgan özellikler   Yetersizlik duyguları yaşayan    Çocukluk travmaları, Güç konusunda hırslı,   Vazgeçilmezlik düşüncesi    Ayrıcalıklı olma arzusu,    Kendine güven ve benlik değerlerinde boşluklar , Başkaları üzerinde kontrol  kurarak  otoriter hissetmeye ihtiyaç ,     Aile yaşantılarından memnun olmamak gibi özellikler olduğunu görüyoruz.

Mobbing’in Dünyadaki ve Türkiye’deki Oranları nedir?

Bu alandaki sınırlı veriler hem AB’de hem de Avrupa’da “yıldırma”nın sıra dışı bir durum olmadığını göstermiştir    ABD’de yaklaşık 6 çalışandan birinin (%16.8) işyerinde yıldırma mağduru olduğu, bu sayının %11 olduğu aktarılmaktadır. ABD’de kamu çalışanlarını kapsayan bir araştırmada; kadın çalışanların % 42’sinin,erkek çalışanların ise % 15’inin son iki yılda işyerinde duygusal tacize ve zorbalığa maruz kaldığı,    İsveç’te ise intiharların % 15’inin “yıldırma” kaynaklı olduğu belirtilmektedir.    Bazı meslek gruplarında “yıldırma” daha sık görülmektedir.  (Sağlık Çalışanları)    Tayvan: %50.9      Bosna: %76   Ülkemizde hemşirelerde yapılan bir çalışmada son bir yıl içinde “yıldırma” davranışına maruz kalma oranı %86.5 olduğu kaynaklarda belirtilmiştir.

Ülkemizde sağlık alanın da yapılan araştırmalar da Mobbing’ing en çok sağlık sektöründe yapıldığı görülmüş. Diğer sektörlerde yapılan bir araştırma yok. Özelikle akademisyenlerin de çok belirgin olarak mobbinge maruz kaldığını görüyoruz. Öğrencilerin önünde hakaret edilmeleri, derslerden alınmaları gibi birçok nedenler.

Devletin bu konuda ki çalışmalarını yeterli buluyor musunuz?

Kavramın ortaya çıkması 1984, çok geç bu yüzden eleştirmiyorum. İlk defa İsveç 1984’de “İş Hayatında Güvenlik ve Sağlık” konulu bir raporun kapsamında Heinz Leymann tarafından ortaya atılmış,1993’te İsveç’te çıkarılan ‘İşyerinde Kişilerin Mağdur Edilmesi’ adlı kanunla da ilk kez yasal bir nitelik kazanmıştır. Biz insanların sigortasız çalışmamasını söylerken, iş yerindeki psikolojik mücadele bir alt basamaktı. Ülkemizde ise;  2003 yılında yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanunu, bireysel iş hukukunu canlandırdı ve çalışma hayatımıza yeni kurumlar kazandırdı. Özellikle iş güvencesinin yürürlüğe girmesi ile birlikte çok şey değişti. İşverenin fesih hakkını sınırlandıran bir yapılanmaya gidilmesi işçinin kişilik haklarının korunması konusunu da gündeme taşıdı.

Mobbing’e Maruz Kalanlara Ne yapmalarını Önerirsiniz?

Öncelikle alo 170 hattını aramadırlar. Bu hattın, 5-6 ay öncesine kadar işleyişi çok daha arttı Telefon açtığınızda sizi psikologlar karşılıyor ve bilgileriniz tamamen gizli tutuluyor. Ayrıca konuşmanız kayıt altına alındığından mahkemede delil olarak kullanabiliyorsunuz 4 ay içersinde SGK’nın atadığı müfettişler iş yerinize teftişe geliyor. Bu çok güzel bir uygulama buda iş yerlerinde görülen Mobbing konusunda caydırıcı bir çözüm. Son bir yıl içersinde 2600 kişi başvurdu. Ayrıca mağdurların Çapa Adli Tıp Kurumuna başvurmalarını öneriyoruz. Orada Mobbing’e uğradığını ölçmek için sizi psikologlar gözlemliyor ve bilirkişi raporunuz elinizde oluyor.

İş hayatına girecek olan gençlere Mobbing’le karşılaştıklarındaki, tavsiyeniz ne olabilir?

Derneğimizin eğitimlerine katılmalarını öneririm. Çünkü derneğimizde psikologların, avukatlarında olduğu bir dernekte mağdur ne yapması gerektiğini bilir. Örgütlü davranış çok önemlidir. Mağdur  itiraz etmelidir. Hukukla mücadeleyi de başlatmak için yazılı kayıt ve belgeleri toplamak gereklidir. Kesinlikle tıbbi ve psikolojik mücadeleyi başlatmadırlar.

Hukuk kurallarının uygulanması ve işleyebilmesi için uygulamanın toplum tarafından benimsenmesi ve bilinmesi en önemli etkenlerden biridir. Bu da günümüzde güç birliği halinde anlatmakla, paylaşmakla ve sonuçta bilinçlenmekle olmaktadır.